Towarzystwo Ziemi Głogowskiej

Kiedy miesiąc temu kończyłem pisać marcową wersję Wehikułu, świat i otoczenie były zupełnie Tylko miesiąc i aż miesiąc. Od pierwszego przypadku zakażenia 4 marca w nieodległej Cybince do teraz, kiedy za chwilę tekst pofrunie do Marcina Kuchnickiego administrującego stroną TZG (2.04. godz. 17.30) koronawirusa SARS-CoV-2, który wywołuje chorobę COVID-19, wykryto w Polsce u 2692 osób a zmarło już 51.

Podjęte przez Rząd działania zamknęły nas w domach. Dla własnego dobra trzeba się tym restrykcjom podporządkować. Wielu Polaków (w tym i Wehikuł) nie może jednak pracować zdalnie. Trzymajmy za nich kciuki.

Z wielu stron napływają sygnały o aktywności obywatelskiej i solidarności. W Głogowie, począwszy od działań Prezydenta, inicjatyw Radnych po przedsiębiorczość np. Fundacji Owoc Głogu. Dzięki znanej z niekonwencjonalnej aktywności Ani Hamza powstały np. setki potrzebnych maseczek i zrealizowanych zostało wiele inicjatyw w odpowiedzi na prośby potrzebujących Głogowian.

Prezes Fundacji „Owoc Głogu” w maseczce – dziele jednej z wolontariuszek.

To nie pierwsza epidemia na Ziemi Głogowskiej. Historyk J. Blaschke wyliczył ich kilkanaście. Do 1350 roku szalała tzw. „czarna śmierć”, dżuma przywieziona do portów włoskich ze Wschodu, a roznoszona przez szczury i pasożytujące na nich pchły. W końcu XVI wieku zarazę przywlekły ze środkowej Austrii sprowadzone oddziały wojskowe. Zmarło ponad 70 000 mieszkańców. W ramach obrony przed epidemiami zdecydowano nadzorować urzędowo poziom higieny. Ustanowiono urząd fizyka miejskiego. Jako pierwszy głogowski lekarz wymieniony jest dr Jan Draconites.

W związku z zagrożeniem nie odbędzie się wiele imprez, w tym Dni Głogowa i zaplanowana na 5 kwietnia coroczna rekonstrukcja „Zakończenie walk o Głogów”.

A właśnie mija 75 lat od tamtych wydarzeń. W „Dzienniku działań wojennych” Naczelne Dowództwo Wehrmachtu (OKW) zapisało: „Załoga Głogowa otrzymała polecenie, aby się przebijać. („Die Besatzung von Glogau hat den befehl zum Durchbruch” – wg: Dziennika działań wojennych, Oberkommando der Wehrmacht.

– na drugim końcu świata, niemieckojęzyczny dziennik w Nowym Jorku donosił – „Amerykanie na Okinawie, Patton 162 mile od Berlina, Rosjanie 22 mile mają do Wiednia i … Glogau ist gefallen – Głogów padł”.

Mija również 10 lat od tragicznego wypadku pod Smoleńskiem, gdzie w katastrofie samolotu zginęła oficjalna delegacja państwowa, która miała wziąć udział w obchodach 70 rocznicy zbrodni katyńskiej. O akcentach głogowskich niżej.

Aleja dębów kolumnowych poświęconych pamięci zamordowanych na Wschodzie oficerów wojska i policji oraz pochodzącym z Dolnego Ślaska ofiarom katastrofy smoleńskiej.

Nadszedł czas przyznania VIII Głogowskiej Nagrody Historycznej „Złoty Bilet Wehikułu czasu”.

Wehikuł czasu skierował po konsultacjach do Kapituły pod głosowanie listę Nominatów. Z 19 wskazań wyłoniło się zgodnie z Regulaminem 5 Nominatów, są to:

1. dr med. Marcin Błaszkowski, urodzony w Głogowie lekarz, lingwista, tłumacz, regionalista. Za tłumaczenie na język polski sztuki Andreasa Gryphiusa „Piast”.
2. kan. Stanisław Brasse, za hełmy na wieżach pojezuickiego kościoła pw. Bożego Ciała i rozpoczęcie konserwacji cyklu czternastu płócien XVIII-wiecznej drogi krzyżowej z pracowni Franza Feldera.
3. Dariusz Andrzej Czaja, za całokształt działań w 2019 r., w tym m.in. wydawnictwa (Głogów na widokówce z okresu PRL, Pomnik Dzieci Głogowskich), Kwartalnik „Historyczny Głogów”, stałą cotygodniową rubrykę w Głosie Głogowa, Kalendarz na 900 lecie kapituły kolegiackiej i mnogość inicjatyw materialnych (m.in. pomnik J. Pastoriusa) i inne.
4. dr Sławomira Lisewska, inicjator i koordynator projektu studentów kierunku Nowe Media PWSZ – „Głogów. Miejsca i ludzie. Od dworca PKP do Cukrowni” wraz ze studentami, za ochronę i upamiętnienie dziedzictwa kulturowego – zabytkowego budynku suszarni po byłej Cukrowni „Głogów”.
5. Głogowski Ruch Odkrywców Tajemnic, stowarzyszenie historyczne miłośników i pasjonatów przeszłości, za działania zmierzające do pozyskania i udostepnienia atrakcyjnych turystycznie schronów: 413, 416 i 417 z niemieckiego systemu obronnego „Oderstellung”.

Przypomnijmy, że Głogowską Nagrodę Historyczną (przyznano już siedem) otrzymali dotąd:

I Klub Batalionowy i Stowarzyszenie Miłośników Głogowskich Fortyfikacji „Twierdza Głogów” za Akcję „Zima i Lato w twierdzy” (za 2012)

II Ireneusz Dominiak za cykl prelekcji w Klubie Batalionowym pt. „Głogów jakiego nie znamy” (za 2013)

III Tomasz Mietlicki za portal internetowy „Dziedzictwo przeszłości utrwalone w zabytkach” (za 2014)

IV  Jan Baraniecki i Marek Robert Górniak z zespołem (Karolina Frąszczak,  Marcin Kuchnicki, Tomasz Mietlicki) za edycję pamiętników, relacji i wspomnień (za 2015)V  Dariusz A. Czaja i Aneta Steciąg za „Poli i Stasia wędrówki po Głogowie czyli przewodnik dla dzieci” (za 2016)

VI Arkadiusz Olszewski za film animowany „Obrońcy Głogowa” (za 2017)

VII Intertrans SA za renowację płyty Rheinwalda w forcie Stern (za 2018)

W związku z sytuacją epidemiologiczną tradycyjna Gala wręczenia Nagrody zostaje przesunięta na późniejszy okres.

Wręczenie VII Głogowskiej Nagrody Historycznej. . Statuetkę – rzeźbę Janusza Owsianego odbiera prezes Intertrans SA Kazimierz Kałucki.

Kolejna pozycja – Z lektur Wehikułu – i inne kwietniowe ciekawostki w zakładce Wehikuł czasu.

Wszelkie pytania i uwagi prosimy kierować na adres: wehikulczasuglogow@interia.pl

Czy w tym roku wiosna jak w późnym średniowieczu? Kasper Borgeni zapisał w swoim Annales – Roczniku Głogowskim – „ w początku marca 1471 była najlepsza wiosna, ciepła i jasna…”

Wiosna, wiosna ach to ty – Paniom na Dzień Kobiet uśmiechnięte, wiosenne i pełne bukietów kwiatów życzenia składa Wehikuł czasu.

<

Ilustracją jest blankiet telegramu okolicznościowego z okazji Dnia Kobiet wysłany do Pań z głogowskiego Domu Kultury w 1976 roku przez Wojewódzki Dom Kultury w Legnicy (AP w Legnicy, Kronika).

A z marcowych przeszłości polecamy:

17.03.1490, 530 lat temu,  król Maciej Korwin nadał miastu herb – tarczę o błękitnym kolorze, na której polu uwidoczniony był kruk, namalowany w swoich naturalnych barwach na gałęzi z trzema sękami. (Ród Hunyadych, z którego pochodził król pieczętował się krukiem i od jego łacińskiej nazwy corvus wziął się przydomek Korwin). Samodzielnie znak węgierskich władców krótko sygnował miejskie dokumenty, bo już książę Zygmunt Jagiellończyk kazał zaprzestać używania tego znaku.

<

Kruk Korwinów na pięciopolowym herbie Głogowa w okresie przed 1939 rokiem. Wyróżnia się tu żółte tło w dolnym, lewym polu. W obecnie obowiązującym herbie tłem dla czarnej głowy byka jest kolor czerwony.

O nieznanym i zapomnianym dyplomacie, polityku, mecenasie i fundatorze z Żukowic.

Żurawie  nad Odrą…

Po raz ósmy zostanie wybrany laureat Głogowskiej Nagrody Historycznej Złoty Bilet Wehikułu czasu GNH. Nagrodę objął swoim patronatem i ją wręczy Prezydent miasta Rafael Rokaszewicz. Nominaci otrzymają dyplomy i upominki. Będą też przyznane wyróżnienia specjalne.

Głogowską Nagrodę Historyczną w 2019 roku odebrał Kazimierz Kałucki, prezes firmy „Intertrans” SA za renowację płyty gen. Rheinwalda w forcie „Stern”. Prezydent Rafael Rokaszewicz wręczył po raz pierwszy statuetkę Nagrody, autorstwa artysty rzeźbiarza Janusza Owsianego. (fot. Kacper Chudzik)

Kolejna pozycja – z lektur wehikułu- i inne marcowe ciekawostki w zakładce Wehikułu czasu.

Wszelkie pytania i uwagi prosimy kierować na adres:

wehikulczasuglogow@interia.pl

19 lutego, (w środę) o godz. 17.00 w MOK, zostanie zaprezentowany drugi tom projektu wydawniczego TZG – „Historia jednego kwartału”:

„Mieszkam koło szpitala… Wspomnienia głogowian”

Cztery lata temu ukazał się tom pierwszy zawierający wspomnienia mieszkańców Stoczniowca czyli kompleksu mieszkaniowego przy ul. Kołłątaja. Tym razem dla potrzeb konwencji niniejszej serii wydawniczej przyjęliśmy określenie „kwartał” jako symboliczną część miasta, obejmującą teren między ulicami: Obrońców Pokoju, Gustawa Morcinka, Mikołaja Gomółki a Polną. Jest to zachodnia część Osiedla Kościuszki. Tu znajduje się Szpital Powiatowy, kompleks przychodni, cmentarz komunalny i Szkoła Podstawowa nr 6 im. T. Kościuszki.

Książka „Mieszkam koło szpitala… Wspomnienia głogowian” zawiera wspomnienia, zdjęcia, próby literackie i refleksje blisko 50 osób, mieszkańców m.in. ulic: Połanieckiej, Długosza czy 10 Maja i Polnej.  Ich opowieści ilustruje ponad 300 zdjęć. Dziewięćdziesiąt lat temu powstało między ulicami Połaniecką, F. Chopina i J. Długosza, nowoczesne wtedy, modernistyczne osiedle białych bloków o płaskich dachach nazwane przez dowcipnych głogowian „Nową Jerozolimą”. Po wojnie charakterystyczne budynki zostały odbudowane. tak jak i wielorodzinne i jednorodzinne domy przy ul. Chopina, Morcinka, Polnej czy 10 Maja. W kolejnych latach zaczęto wznosić kolejne obiekty mieszkalne i usługowe, wytyczać nowe uliczki jak np. K. Szymanowskiego czy J. Wybickiego. Opisane więc zostały początki zabudowy tej części miasta w latach trzydziestych XX wieku i czasy jej odbudowy. Jest wspomnienie mieszkanki przedwojennej Herderstrasse, dzisiejszej ul. 10 Maja, świadka spalenia domów przy ul. W. Kadłubka. Szczególną uwagę poświęciliśmy też znanym sąsiadom jak np. Adam Królak, dr Tadeusz Sulicki czy małżeństwo Wiktoria i Władysław Gadusowie.

Większość autorów wspomnień urodziła się już po II wojnie światowej. Wielu w Głogowie. Inni zaś tu przyjechali i zostali. Wśród nielicznych wspominających, którzy urodzili się przed wojną jest też spawacz z ulicy Długosza i Polka urodzona we Francji, opowiadający o swoich przeżyciach w Głogowie, ale też w miejscach, gdzie byli wcześniej. Wśród wspominających potomków pierwszych głogowian są: nauczyciel, robotnik, literat, górnik, hutnik, przedsiębiorcy, urzędnik i inni – pokolenie urodzone już po wojnie. Ale zostali też pokazani reprezentanci kolejnego pokolenia, dla którego np. Szkoła nr 6 im. T. Kościuszki była „od zawsze” (a zaczęła działać od 1966 roku). Również w tym miejscu umieszczone zostały materiały, pochodzące od osób już nieżyjących, które uznaliśmy za ważne dla tematu książki. Niektóre były publikowane w niskonakładowych lub obcojęzycznych czasopismach, inne otrzymaliśmy od Autorów. 

W trakcie spotkania będzie można nabyć książkę, porozmawiać z autorami wspomnień, obejrzeć zdjęcia itp. Zapraszamy 19 lutego o godz. 17.00 do Miejskiego Ośrodka Kultury. Wstęp wolny.

5 lutego, w Bibliotece Uniwersyteckiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II miało miejsce uroczyste otwarcie autorskiej wystawy Marka Roberta Górniaka pt. „Głogowianin z urodzenia – Lublinianin z wyboru”.

Marek Robert Górniak w wystąpieniu inauguracyjnym konferencji. (fot. Nikita Kruger)

75 lat temu po pośpiesznej i tragicznej ewakuacji mieszkańców, 12 lutego zamknięte zostało oblężenie zamienionego w twierdzę Głogowa. Bronione miasto wbrew oczekiwaniom niemieckim nie związało znacznych sił radzieckich. Marszałek Koniew polecił wydzielić dla okrążenia siły z 25 Korpusu i prowadzić z obrońcami pertraktacje. Główne siły Frontów poszły na Zachód. Już dwa tygodnie później (27 lutego), żołnierze 6 Warszawskiego Samodzielnego Zmotoryzowanego Batalionu Pontonowo-Mostowego Wojska Polskiego postawili na wschodnim brzegu rzeki, poniżej Czelina, pierwszy polski słup graniczny na Odrze. 230 kilometrów od oblężonej jeszcze Festung Glogau. A tradycje jednostki frontowej ćwierć wieku później przejął głogowski 6 pułk pontonowy.

W roku 900-lecia kapituły kolegiackiej i 75 lat po tragicznych wydarzeniach o zaginięciu Głogowskiej Madonny Cranacha wspominamy poniżej.

Wehikuł czasu proponuje w lutym:

Zima w Twierdzy 2020 – kolejna akcja z możliwością aktywnego spędzania ferii w Głogowie i atrakcyjnych miejscach okolic w tym roku odbędzie się w dniach od 10 do 22 lutego. Wehikuł szczególnie poleca spotkanie w czwartek, dnia 20.02. W ratuszowej Sali Rajców Antoni Bok będzie mówił o historii głogowskich dzwonów. Pokazane zostaną także dzwonki z prywatnej kolekcji Pana Mariana Łysakowskiego.

Wehikuł, polecając spotkanie, wybiera fragmenty o dwóch dzwonach:

1 – Na ratuszowej wieżyczce, istniejącej do 1831 roku, znajdował się dzwonek mieszczański – Odzywał się on o godzinie dziewiątej wieczorem, dając znak bywalcom gospód do niezwłocznego opuszczenia tych przybytków. W przeciwnym razie mieliby do czynienia z prawem, co zresztą dotyczyło i gospodarzy szynków. Dzwonek miał jeszcze inną nazwę: Armesündenglöcklein – dzwonek skruszonych grzeszników. Dzwonił bowiem skazańcom w czasie ostatniej drogi – na miejską szubienicę;

2 – W roku 1668, 452 lata temu, został odlany ze spiżu dzwon z kolegiaty głogowskiej. W trakcie II wojny został w trakcie inwentaryzacji na rzecz pozyskiwania metali kolorowych zakwalifikowany do kategorii C – obiektów wartościowych historycznie. Jednak został zdjęty z wieży kościelnej i wywieziony w głąb Rzeszy. Na szczęście nie pojechał do huty. Został po zakończeniu wojny znaleziony na złomowisku w Niemczech. Trafił, jak wynika ze spisu, do kościoła św. Urszuli w Kolonii. W trakcie zbliżającej się akcji „Zima w twierdzy” Antoni Bok opowie o głogowskich dzwonach.

Opisywany wyżej dzwon z kolegiaty na złomowisku. (Marceli Tureczek, Leihglocken : Dzwony z obszaru Polski w granicach po 1945 roku przechowywane na terenie Niemiec, Warszawa 2011, s. 699)

19 lutego w Miejskim Ośrodku Kultury (o godz. 17.00), odbędzie się prezentacja II tomu projektu wydawniczego TZG – „Historia jednego kwartału”. Po wspomnieniach mieszkańców „stoczniowca” (tom I) ukazuje się książka Mieszkam koło szpitala… –  Wspomnienia Głogowian. Na 340 stronach znalazły się tam relacje i wywiady blisko pięćdziesięciu mieszkańców ulic dzisiejszego osiedla Kościuszki. Od ul. Gustawa Morcinka do ul. Polnej, i od Obrońców Pokoju do Mikołaja Kadłubka. Zamieszczono również niepublikowane fragmenty rękopisów wspomnień czy dzienników osób związanych z opisywanym rejonem. Dla zilustrowania i uzupełnienia okresu połowy XX wieku wykorzystano też drukowane, ale trudnodostępne już dziś fragmenty materiałów źródłowych. Umieszczono również ponad 300 zdjęć. Niewątpliwym uatrakcyjnieniem jest prezentacja prozy i poezji byłych mieszkańców „kwartału”.

Zapraszamy do lektury i udziału w spotkaniu.

Kolejna pozycja – Z lektur Wehikułu – i inne lutowe ciekawostki w zakładce Wehikuł czasu.

Wszelkie pytania i uwagi prosimy kierować na adres wehikulczasuglogow@interia.pl