Przed kilkunastu laty zainicjowano pod patronatem i dzięki finansowemu wsparciu
Urzędu Gminy w Grębocicach wydanie pierwszej publikacji książkowej dotyczącej powojennych
losów mieszkańców gminy Grębocice. Dokładnie w 2006 roku
do Czytelników dotarła część 1.
serii Pamiętników i wspomnień osadników rejonu gminy Grębocice. Ponieważ spotkała się ona z
wyjątkowym zainteresowaniem społeczności gminy oraz regionu głogowskiego (szczególnie zaś
starszych mieszkańców, którzy byli świadkami i uczestnikami wydarzeń opisywanych we
wspomnieniach) zrodził się pomysł kontynuowania tej problematyki oraz poszerzenia grona osób
dzielących się swoimi przeżyciami i doświadczeniami.
Prezentowana obecnie publikacja jest kontynuacją wcześniejszych części serii
Pamiętników i wspomnień osadników rejonu gminy Grębocice (z lat 2006, 2008, 2011 i 2013).
Zamieszczone w 5. zeszycie wspomnienia siedmiu Autorów – Respondentów będące w pewnym
zakresie uzupełnieniem i rozwinięciem wydań z 2011 oraz 2013 roku – opatrzono wspólnym
podtytułem: Pionierzy i ich następcy. Pomimo odmienności losów życiowych poszczególnych
bohaterów, którzy mieli za sobą różne doświadczenia wojenne i powojenne, wspomnienia mogą
być dobrym studium historyczno-socjologicznym społeczności gminy Grębocice i szerzej Ziemi
Głogowskiej. Charakter zamieszczonych w tym zbiorze tekstów daje obraz życia codziennego
powojennej społeczności ziemi grębocickiej z perspektywy m.in.: reemigrantki-junaczki,
nauczyciela, urzędniczki, gospodyni domowej, pracownika przedsiębiorstwa państwowego i
rolnika indywidualnego.
Różne były losy i przeżycia Polaków, którzy po II wojnie światowej zamieszkali w
regionie głogowskim, w tym także na ziemi grębocickiej. W gronie osadników znajdowali się
ekspatrianci, ludzie wypędzeni z Ziem Wschodnich, deportowani podczas wojny przez władze
radzieckie oraz przesiedleńcy z centralnej Polski, o różnym pochodzeniu społecznym i
rozmaitych profesjach. Stąd każdy z zamieszczonych w tym i wcześniejszych tomach tekstów
mówi o innym wymiarze osiedlania się na Ziemiach Odzyskanych i budowaniu tu nowej
rzeczywistości. Mimo wielu podobieństw nie ma dwóch identycznych przeżyć, nawet krewni na
te same wydarzenia spoglądają nieco odmiennie.
Kolejna część Pamiętników i wspomnień osadników rejonu gminy Grębocice w
zestawieniu z wcześniejszymi zeszytami ma szansę stworzyć swoistą panoramę, która,
wychodząc od losu pojedynczego człowieka, pomoże opisać proces zakorzeniania się Polaków
na tych ziemiach oraz odtworzyć lokalną specyfikę i klimat społeczny lat powojennych.
Załączony bogaty zestaw ikonograficzny (zarówno archiwalny, jak i współczesny), pochodzący
ze zbiorów rodzinnych Respondentów oraz z kolekcji fotokopii wielu instytucji (m.in. – Urzędu
Gminy w Grębocicach, Szkoły Podstawowej im. Janusza Kusocińskiego w Grębocicach,
Gminnego Ośrodka Kultury i Biblioteki w Grębocicach, Towarzystwa Ziemi Głogowskiej,
Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Głogowie) oraz prywatnych osób – dodatkowo
uatrakcyjnia lekturę materiału. Pamiętniki i wspomnienia osadników rejonu gminy Grębocice –
zeszyt 5 są z pewnością godną uwagi lekturą popularyzującą historię regionu.
Informacja o autorze
MAREK ROBERT GÓRNIAK (ur. 11 października 1965 roku w Głogowie), leksykograf, historyk Kościoła, bibliotekarz, pedagog, publicysta oraz badacz historii Ziemi Głogowskiej.
Po ukończeniu Szkoły Podstawowej im. Janusza Kusocińskiego w Grębocicach w roku szkolnym 1980/1981 podjął naukę w Prywatnym Liceum Ogólnokształcącym im. św. Franciszka z Asyżu w Legnicy, po czym przeniósł się do Zespołu Szkół Samochodowych – Liceum Zawodowego w Głogowie (obecnie Zespół Szkół Samochodowych i Budowlanych im. Leonarda da Vinci). W latach 1985-1990 studiował na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego uzyskując specjalizację z dziedziny historii Kościoła oraz uprawnienia pedagogiczne w zakresie Studium Pedagogicznego. Następnie w latach 1991-1995 kontynuował studia na Wydziale Nauk Społecznych w ramach Sekcji Społecznej – z zakresu socjologii kultury, na seminarium doktoranckim pod kierunkiem o. prof. Leona Tadeusza Benigny Dyczewskiego. W latach 2006-2011 odbył studia licencjacko-doktoranckie w Instytucie Historii Kościoła na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II na seminarium doktoranckim pod kierunkiem ks. prof. Jana Walkusza – w Katedrze Historii Kościoła XIX i XX wieku. W latach 1991-2006 (od 1998 roku na ½ etatu) pracował jako wychowawca w Zespole Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych „Pogodny Dom” w Lublinie, a 1998-2014 był pracownikiem Instytutu Leksykograficznego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II (asystentem naukowym – w Redakcji Encyklopedii Katolickiej). Po rozwiązaniu Instytutu został zatrudniony w Bibliotece Uniwersyteckiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.
Marek Robert Górniak jest aktywnym członkiem wielu organizacji i stowarzyszeń, m.in.: Towarzystwa Ziemi Głogowskiej (wcześniej Towarzystwa Miłośników Głogowa), Głogowskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwa Ziemi Polkowickiej, Towarzystwa Miłośników Legnicy „Pro Legnica” oraz Stowarzyszenia Czas A.R.T. z siedzibą we Wschowie (organizacji zajmującej się ochroną dziedzictwa kulturowego). Głównymi nurtami jego zainteresowań i prac naukowo-badawczych są: historia Kościoła, geografia historyczna, historia powszechna i Polski (specjalizuje się w badaniach dotyczących Dolnego Śląska), powojenne relacje i wspomnienia polskich osadników na Dolnym Śląsku oraz Ziemi Lubuskiej, tradycja i dziedzictwo kulturowe, historiografia historyczno-kościelna Ziemi Głogowskiej po 1945 roku, powojenne czasopisma kościelno-religijne, bibliografia podmiotowa polskich historyków Kościoła, problematyka pożarnictwa (głównie historia ochotniczych straży pożarnych na Dolnym Śląsku), kształtowanie powojennych społeczności regionalnych na Ziemiach Odzyskanych oraz biografistyka.
Do jego ważniejszych publikacji książkowych należą: Katalog publikacji o Głogowie i Ziemi Głogowskiej w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej KUL – Katalog der Veröffentlichungen von Glogau und dem Glogauer Land in den Sammlungen der Bibliothek der Katholischen Universität Lublin (Głogów – Lublin 1996), Gmina Grębocice. Informator historyczno-geograficzny (Grębocice – Lublin 2005), 70 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Jaczowie. Zarys dziejów 1946-2016 (Jerzmanowa – Lublin 2016) oraz opracowanie cyklu relacji i wspomnień dotyczących powojennego osadnictwa na Dolnym Śląsku – w gminach Grębocice (2006, 2008, 20011, 2013, 2019), Kotla (2007, 2012, 2015), Jerzmanowa (2012, 2014, 2017), Głogów (2015). Ponadto w jego dorobku na uwagę zasługują prace redakcyjne i edytorskie – m.in.: Zakony i zgromadzenia zakonne na Ziemi Głogowskiej. Materiały z cyklu konferencji popularno-naukowych „Z dziejów Kościoła katolickiego na Ziemi Głogowskiej” zorganizowanych przez Towarzystwo Ziemi Głogowskiej oraz Klub Inteligencji Katolickiej w Głogowie w latach 2005-2008 (Głogów 2009), Viktor Repetzki, Kronika sanktuarium św. Jakuba Starszego Apostoła w Jakubowie: spisana przez Viktora Repetzkiego. Chronik von Jacobskirch seiner Kirche und Schule (Jakubów – Zielona Góra 2010), Lechosław Gawlikowski – Pracownicy Radia Wolna Europa. Biografie zwykłe i niezwykłe (Warszawa 2015), Jubileusz 50-lecia Zespołu Szkół Samochodowych i Budowlanych im. Leonarda da Vinci w Głogowie 1967-2017 (Głogów – Lublin 2017), Pamiętniki, relacje i wspomnienia osadników rejonu obecnej gminy Jerzmanowa – część 3: Prace zebrane w zakresie projektu „Powojenna historia mówiona Gminy Jerzmanowa” zrealizowanego w ramach Programu „Patriotyzm jutra” (Jerzmanowa – Lublin 2017) oraz Helena Słotwińska – Wychowanie chrześcijańskie szansą integralnego rozwoju człowieka. Studium z pedagogiki religii (Kraków 2019). W ramach projektu badawczego „Euroregion Bug” (prowadzonego przez prof. dra hab. Macieja Bałtowskiego przy Politechnice Lubelskiej oraz prof. dra hab. Leona Dyczewskiego przy Wydziale Nauk Społecznych KUL) opracował zarys bibliograficzny Środkowo-Wschodnia Polska w piśmiennictwie 1945-1996. Materiały do bibliografii (Lublin 1996).
Marek Robert Górniak jest też autorem i redaktorem wielu haseł leksykograficznych (około 3000) w ramach wydawnictw: Encyklopedia „Białych plam” (Radom 2003-2006), Encyklopedia katolicka (Lublin 2000-2014), Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna Wydawnictwa „Gutenberg Print – Suplement Współczesny (Warszawa 1999-2003 ), Rosyjska Encyklopedia Katolicka (Moskwa 2002-2007), Słownik pisarzy śląskich (Katowice 2007-2017), Słownik biograficzny miasta Lublina (Lublin 2014) oraz Encyklopedia 100-lecia KUL (Lublin 2018). Jest również współautorem wielu opracowań – z: Antonim Bokiem i Arturem Chodorem – W naszej małej Ojczyźnie. Podręcznik edukacji regionalnej na Wzgórzach Dalkowskich – gmina Grębocice (Grębocice 2014), Antonim Bokiem i Tomaszem Mietlickim – Gmina Grębocice na dawnych pocztówkach (Grębocice 2010), Moniką Bryłą i Katarzyną Dziurą – Od gotyku do baroku. Zabytkowe kościoły gminy Grębocice (Grębocice 2010), Januszem Chutkowskim – Głogów. Polska literatura historyczna. Materiały do bibliografii Ziemi Głogowskiej (Głogów 1995), Karoliną Frąszczak i Marcinem Kuchnickim – Pamiętniki, relacje i wspomnienia osadników obecnej gminy Głogów – część 1: Przedmoście (Głogów – Lublin 2015), Piotrem Górniakiem – Zarys dziejów Ochotniczej Straży Pożarnej w Grębocicach 1947-2017 (Grębocice – Lublin 2017), Marcinem Kuchnickim i Tomaszem Mietlickim – Ikonografia gminy Jerzmanowa – część 1: Pocztówki (Jerzmanowa 2015), Moniką Lichodziejewską – 25 lat samorządu terytorialnego gminy Grębocice (Grębocice 2015) oraz Witoldem Pietschem i Antonim Bokiem – Sanktuarium maryjne w Grodowcu (Grębocice 2009).
Napisał także liczne przyczynki w ramach prac zbiorowych: W pół drogi [Wspomnienia poświęcone Jackowi Krawczykowi], red. Janusz Nagórny i Piotr Kieniewicz (Rzeszów 1993, 19952, Lublin 20073), Niższe Seminarium Duchowne archidiecezji poznańskiej 1949-1960, red. Anzelm Weiss i Rafał Banaszak (Poznań 1999), Warszawiak z urodzenia, głogowianin z wyboru. Jerzy Bogusław Sadowski we wspomnieniach rodziny i przyjaciół, oprac. Dariusz Andrzej Czaja (Głogów 2018), ponadto artykuły i referaty pokonferencyjne – Fundacja kolegiaty głogowskiej, (w:) Kolegiata głogowska. Historia i przyszłość, red. Waldemar Hass, Antoni Bok i Rafael Rokaszewicz (Głogów 2006), Polska historiografia historyczno-kościelna Ziemi Głogowskiej w latach 1945-2005, (w:) Głogów. W poszukiwaniu źródeł rozwoju, red. Jarosław Hermaszewski (Głogów 2007), Zielona Góra jako znaczący ośrodek życia religijnego oraz kościelnego. Przeszłość i teraźniejszość, (w:) Zielona Góra na przestrzeni dziejów. Przemiany społeczno-kulturowe, red. Przemysław Bartkowiak (Zielona Góra 2007), Gorzów Wielkopolski – ważny ośrodek Kościoła katolickiego na Środkowym Nadodrzu w latach 1945-2005, (w:) Kultura i społeczeństwo na Środkowym Nadodrzu w XIX i XX wieku, red. Przemysław Bartkowiak (Zielona Góra 2008), Mieczysław Kaczkowski (1938-1981) – archeolog, historyk i działacz społeczny, (w:) Zapisali się w dziejach Środkowego Nadodrza: szkice biograficzne, red. Przemysław Bartkowiak, Jarosław Kuczer oraz Dawid Kotlarek (Zielona Góra 2009), Głogów – ważny ośrodek Kościoła katolickiego na Śląsku w okresie nowożytnym. Zarys problematyki, (w:) Glogovia Maior. Wielki Głogów między blaskiem dziejów a cieniem ruin, red. Małgorzata Konopnicka i Bogusław Czechowicz (Zielona Góra 2010), Integracyjna rola Kościoła katolickiego w powojennych dziejach społeczeństwa Głogowa ze szczególnym uwzględnieniem okresu 1945-1950, (w:) Głogów. W poszukiwaniu źródeł rozwoju, red. Jarosław Hermaszewski (Głogów 2010), Wyższe Seminarium Duchowne w Gościkowie-Paradyżu w służbie Kościoła i społeczeństwa Środkowego Nadodrza ze szczególnym uwzględnieniem okresu 1952-1989, (w:) W służbie władzy czy społeczeństwa ? Wybrane problemy kultury i nauki na Środkowym Nadodrzu w latach 1945-1989, red. Przemysław Bartkowiak i Dawid Kotlarek (Zielona Góra 2010), Głogów jako znaczący ośrodek administracji kościelnej na Środkowym Nadodrzu w okresie od średniowiecza do współczesności – zarys problematyki, (w:) Burmistrz, landrat, wojewoda. Przemiany administracyjne na Środkowym Nadodrzu od średniowiecza do czasów współczesnych, red. Przemysław Bartkowiak, Dawid Kotlarek i Jarosław Kuczer (Zielona Góra 2011), Społeczno-religijna rola zakonów i stowarzyszeń katolickich w powojennych dziejach Ziemi Głogowskiej ze szczególnym uwzględnieniem okresu pionierskiego 1945-1960, (w:) Głogów – Tu i teraz. Materiały z konferencji naukowej Głogowskiego Towarzystwa Naukowego. Głogów – 18.11.2010, red. Ewa Czaińska, Jarosław Hermaszewski oraz Beata Kohlman (Głogów 2011), Powojenna historiografia polska dotycząca dziejów zakonów i zgromadzeń zakonnych na Ziemi Głogowskiej, (w:) Artem historicam allis tradere. Księga pamiątkowa ku czci księdza profesora Anzelma Weissa, red. Włodzimierz Bielak, Jarosław Marczewski i Tomasz Moskal (Lublin 2012), Jan Czopik-Leżachowski (1938-1977). Poeta, prozaik, tłumacz oraz twórca radiowy, (w:) Miejsce i tożsamość. Literatura lubuska w perspektywie poetyki przestrzeni i antropologii, red. Małgorzata Mikołajczak, Kamila Gieba i Marika Sobczak (Zielona Góra 2013), Przegląd powojennej prasy kościelno-religijnej w dziejach Środkowego Nadodrza ze szczególnym uwzględnieniem obszaru obecnej diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, (w:) Oblicza prasy Ziem Zachodnich w latach 1945-2012, red. Andrzej Buck, Przemysław Bartkowiak i Dawid Kotlarek (Zielona Góra 2013), Kasata klasztorów w Głogowie w 1810 roku: zarys problemu, (w:) Kasaty klasztorów na obszarze dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów i na Śląsku na tle procesów sekularyzacyjnych w Europie – tom 2: Kasaty na Śląsku Pruskim i na ziemiach zaboru pruskiego, red. Marek Derwich (Wrocław 2014), Powojenne czasopisma kościelno-religijne Dolnego Śląska i Ziemi Lubuskiej w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej KUL, (w:) Czasopisma archiwów, bibliotek i muzeów Kościoła katolickiego, red. Waldemar Witold Żurek (Lublin 2014), Sława – ważny ośrodek religijny na pograniczu śląsko-wielkopolskim. Zarys problematyki, (w:) Reformacja i tolerancja. Jedność w różnorodności? Współistnienie różnych wyznań na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim, red. Marta Małkus i Kamila Szymańska (Wschowa – Leszno 2015), Chrystianizacja Polski – znaczenie i recepcja, (w:) Chrzest Polski 966, red. Klara Kistelska-Borkowska, Paulina Sieradzka (Lublin 2016); Kształtowanie się powojennych społeczności regionalnych na Ziemiach Odzyskanych w świetle pamiętników relacji i wspomnień osadników z terenu Ziemi Głogowskiej, red. Ryszard Skrzyniarz (Lublin 2016), Chrzest Polski – okoliczności, znaczenie i następstwa [Kościół w Polsce. Dzieje i Kultura – tom 16], red. Jan Walkusz (Lublin 2017); Wpływ głogowskiego kolegium jezuitów na rozwój społeczno-gospodarczy i kulturalny miasta Głogowa oraz pogranicza śląsko-wielkopolskiego, (w:) Życie duchowe na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim, red. Marta Małkus i Kamila Szymańska (Wschowa – Leszno 2017).
Ponadto Marek Robert Górniak opublikował liczne artykuły popularnonaukowe (w tym cykle historyczne oraz religioznawcze) i naukowe, m.in. w: „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, „Biografistyka Pedagogiczna”, „Gazeta Głogowska”, „Gazeta Lubuska”, „Kościół w Polsce. Dzieje i Kultura”, „Kurier Lubelski”, „Kurier Powiatowy [Polkowicki]”, „Nad Odrą. Miesięcznik społeczno-kulturalny”, „Nasza Sława”, „Tygodnik Głogowski”, „Tygodnik Głogowski i Polkowicki”, „Miejska – Gazeta Powszechna [Lublin]”, „Przegląd Uniwersytecki [KUL]”, „Słowo Żydowskie”, „Staszicak – Informator Stowarzyszenia Wychowanków Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Staszica w Lublinie”, „Głogowski Miesięcznik Kulturalny – MIT”, „Zeszyty Apologetyczne – Prawdy wiary [Lublin]” oraz w periodycznym wydawnictwie „Encyklopedia Ziemi Głogowskiej”.
Marek Robert Górniak został uhonorowany m.in.: tytułem Honorowy Obywatel Gminy Grębocice (11 listopada 2009 roku), Złotą Odznaką [Federacji Regionów i Komisji Zakładowych] Solidarność’80 (20 lutego 2008 roku), Złotym Medalem „Za Zasługi dla Pożarnictwa” (26 lutego 2009 roku), Odznaką Honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (28 grudnia 2015 roku), Odznaką Honorową Srebrną – „Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego” (28 stycznia 2016 roku) oraz okolicznościowym medalem wybitym z okazji 50-lecia Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Głogowie i 100-lecia Odzyskania Niepodległości (8 lipca 2018 roku).
